بانوان در کلاف درهم تنیده تحصیل، اشتغال و تشکیل خانواده! ، جامعه چاره اندیشی کند - وبگردی طفره

به گزارش وبگردی طفره، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: به طور طبیعی تمایل و علاقه بانوان به اشتغال و استقلال مالی در چارچوب صحیح، مسئله ای ایجاد نمی کند. اما تأیید و مردود بودن آن به دو وجه اساسی، ارزشی و واقعیت جامعه باز می شود.

گروه اجتماعی وبگردی طفره- زهرا زمانی فر؛ تحصیل، اشتغال و تشکیل خانواده مثلثی که برای دختران در جامعه بسیار حیاتی، اما به عنوان یک کلاف سردرگم و درهم تنیده شناخته می شود. معادله پیچیده که کلیشه ای و دست به دست می شود، اما در نهایت حل کردن آن چندان هم کار ساده ای نیست. از طرفی؛ تردیدی نیست که اسلام، اشتغال بانوان را جایز می شمارد و در این زمینه نه تنها دلیلی بر منع ندارد، بلکه شواهد و دلایل فراوانی بر جواز آن، یکی حق مالکیت زنان بر اموالشان و دیگری تشویق زنان و مردان به فعالیت اقتصادی نیز وجود دارد. پس عادلانه نیست، دختران برای تحقق زندگی بهتر و مطلوب تر با توجه به احتیاج های امروز خود در این چرخه، هدفی را فدای اهداف دیگری نمایند، چراکه شرایط و دشواری ها در جامعه باید هایی را برای آن ها تعیین می نماید. پیش احتیاج های اساسی از جمله؛ تحصیل، اشتغال مناسب در بازار کارِ آشفته امروز، استقلال اقتصادی، امنیت و تشکیل خانواده که پشت سر گذاشتن هر یک از آن ها، موجب تحقق دیگری می شود. راحله کاردوانی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده؛ عوامل محیطی و فردی را بر تقدم و تأخر دستیابی اهداف اشتغال و استقلال اقتصادی امروز دختران، شرایط حضور اجتماعی و شرایط فعلی آن ها در جامعه و خانواده مؤثر دانسته و آنالیز این جهت پر پیچ و خم را بسیار مهم و اساسی می داند.

دختران به تحصیلات دانشگاهی گرایش پیدا می نمایند

تحولات اجتماعی طی 50 سال اخیر، در ایران و همه جهان رخ داده است. تحولاتی که ارزش هایی را در زندگی افراد و در سطح جامعه و خانواده ها به وجود آورده و ارتقاء داده است. اما به تدریج، این تحولات نتایج خود را نشان داده و یکی از نتایج آن، گرایش بسیار زیاد دختران در هر شرایطی به دانشگاه و تحصیلات عالیه است. علت گرایشات در دختران اما، ارزش های به وجود آمده در قالب شأنیت، صندلی اجتماعی و در نهایت مسائلی که به عظمت مندی و ارزش مداری آن ها خلاصه می شود. تفکری که مدرک تحصیلی خاص را ارزشمند دانسته و همچنین داشتن مشاغلی از جمله؛ تدریس و کارمندی در سطح افراد تحصیل نموده، تعریف های جدیدی پیدا نموده است. مسائلی که دست به دست هم می دهند تا افراد، فارغ از جنسیت به سمت مواردی مانند تحصیل، ثروت، قدرت و مشارکت سیاسی سوق پیدا نمایند. مواردی که اکنون افراد آن ها را در مدل مدرن شان نمایان و توصیف می نمایند. این مدرن بودن در کشور نیز در قالب تحرکات و مشارکت اجتماعی و اشتغال خود را نشان می دهند.

در گذشته دختران علی رغم اینکه مادران و همسران پیروزی بوده اند، امروزه از اینکه صرفاً تمرکز خود را بر نقش مادری و همسری معطوف سازند، گریز دارند و شأنیت اجتماعی برای آن ها بسیار مهم و حیاتی است. البته جامعه و تحولات امروزی این ارزش را ایجاد نموده و بسیار مؤثر است.

همچنین بر اساس پژوهش های انجام شده در ایران، یکی از دلایل گرایش دختران به تحصیل و اشتغال، احساس نابرابری اجتماعی و حقوقی است. نابرابری که ممکن است در واقعیت اجتماع نیز وجود نداشته باشد، اما احساسی است که افراد را در زمینه های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به سمت قاعده جبران برده و این قاعده جبران همان تحرکات اجتماعی بسیار بالا متناسب با جهانی مدرن و صنعتی شدن جامعه است که به این احساس نیز دامن میزند.

اهداف دختران و جهت ناهموار آموزش عالی

راحله کاردوانی درباره تحقق اهداف دانشجویان در آموزش عالی عنوان نمود: در محیط عظیم دانشگاه با طیف گسترده ای از دانشجویان دختر روبرو هستیم و گروه ثابتی بین آن ها وجود ندارد. اما افراد با ورود به دانشگاه اهداف و معیار های خاصی را دنبال می نمایند که براساس تحقق این اهداف می توان تعیین کرد که آموزش عالی و تحصیلات دانشگاهی، به چه میزان در زندگی دختران مؤثر بوده است.

اما اگر تعریف بیکاری را تناسبِ شغل و بازار کار با تخصص و مدرک دانشگاهی افراد در نظر بگیریم؛ امروزه مشاهده می شود درصد بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی و به صورت خاص دختران دانشجو، در کشور بسیار بالا است. پس باید گفت در حال حاضر تعداد اندکی از فارغ التحصیلان به هدف اشتغال و استقلال اقتصادی خود دست یافته اند و این مسئله یکی از نشانه هایی است که می توان گفت؛ دانشگاه ها در تحقق اهداف و توقع افراد به ادامه تحصیل، دریافت مدرک و پیدا کردن شغل مناسب و به تبع آن درآمد کافی پیروز نبوده اند. اما دلیل این ناکارآمدی نسبی، زیاد بودن تعداد فارغ التصیلان دانشگاهی در کشور است و از طرفی؛ در مشاغل اداری و کارمندی یا دانشگاهی، تقاضا بسیار بیشتر از عرضه است. از این رو؛ عرضه مشاغل متناسب با رشته های دانشگاهی کاهش یافته و طبیعی است که تعداد زیادی از فارغ التحصیلان به هدف استقلال اقتصادی و حتی اشتغال دست پیدا ننمایند.

کاردوانی اضافه نمود: از دیگر دلایل گرایش دختران به آموزش عالی، می توان به ارزشمندی مدرک تحصیلی در کشور، تفکر ازدواج بهتر و عنوان فرهیختگی را با ورود به دانشگاه بسیار مؤثر دانست. مسئله ای که برای بسیاری از افراد تحقق یافته، اما برای بسیاری از افراد با شرایط خاص، در بافت های سنتی و روستایی اتفاق نمی افتد و در نهایت برای تحقق این اهداف، فرد باید از آن بافت خارج شده باشد. پس شرایط برای همه افراد یکسان نیست و تعارضاتی بین فارغ التحصیلان دانشگاهی، شأنیت اجتماعی و دیگر مسائل وجود دارد که در بسیاری از موارد هویت مستقلی برای آن ها تعریف نشده است. چراکه فضا و شرایط نیز با آن ها همراه نمی شود.

جهانی مدرن امروز، احتیاج به استقلال اقتصادی دارد

کاردوانی یکی از مهمترین دلایل گرایش دختران به استقلال اقتصادی را بحث تحولات فکری می داند. چراکه تفکر افراد دچار دگرزیستی شده و ارزش هایی را در ذهن و زندگی آن ها تغییر داده است.

اولاً: یکی از دلایلی که دختران به سمت استقلال اقتصادی گرایش پیدا می نمایند، تعارضات خانوادگی و دسترسی به منابع اقتصادی در خانواده است. ذات شرایط اقتصادی در افراد و شرایط اقتصادی امروزی، اندوختن ثروت را به مطالبه ای برای زنان تبدیل نموده است. مسئله مهم این است که دختران متولد شده در دهه های 70 و 80، اکنون در دوران جوانی قرار دارند. دخترانی که تمایلات و احتیاج های امروزی، تفریحات و تصویر های اجتماعی در ذهن آن ها بسیار گران و به اصطلاح لاکچری به حساب می آید. تفریحاتی از جمله مراکز خرید، باشگاه ها، کافی شاپ ها و استفاده از لوازم آرایشی که هزینه های بسیار بالا و سرسام آوری را برای نسل جوان به همراه داشته است. جوانانی که از لحاظ پوشش و ظاهر گرانترین آن را می پسندند و این مسئله برای آن ها تبدیل به روزمرگی و عادت می شود. طبیعی است که تفاوت هایی بین نسل دختران جوان با پدر و مادر ها وجود دارد. تفاوت هایی که در نهایت خانواده را مجاب نمی نماید تا احتیاج های پر هزینه و گران فرزندان خود را تامین نمایند و یا ممکن است از لحاظ اقتصادی توانایی تامین این هزینه ها را نداشته باشد.

ثانیا: در جهانی استقلال اقتصادی دختران، فاصله نسل ها نیز بسیار مطرح است و شاهد تفاوت آشکارتری در میان دختران و خانواده هایشان به فاصله یک نسل هستیم. دختران جوان، نابرابری های حقوقی و اقتصادی را بر علیه زنان نسل های قبل ازخود، احساس می نمایند و بسیار کوشش می نمایند تا تغییری جدی را در سبک زندگی خود اعمال نمایند. امروزه شاهد نسل خودآگاهی هستیم که اگر نمی تواند قانون را تغییردهد، به سمت شخصی حل کردن چالش های حقوقی و بحث های اقتصادی میرود و این مسئله در تحرکات شخصی دختران نیز نمایان می شود. اعاقتصادی که مستقل بودن را مقدم می داند و ارزش خانواده محوری را کمرنگ می سازد واین نوع نگاه به زندگی، آسیب هایی را از جمله تجرد قطعی، تأخیر در ازدواج، فرزندآوری، دریافت حق طلاق، مهریه های سنگین را به همراه دارد. دخترانی که به روش های متفاوت تری از جمله اشتغال و استقلال اقتصادی به سمت خوداتکایی گرایش پیدا می نمایند.

در نهایت، عواملی از جمله تحولات نسل جدید در مقایسه با نسل های پیشین، خواسته و احتیاج بانوان، همچنین احساس مسائل حقوقی و دسترسی اقتصادی بانوان در جامعه، آنان را به سمت نگرشی از جمله؛ قوی بودن و متکی به خود بودن پیش برده است.

اجتماع و محیط سالم، حق بانوان شاغل

عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات زن و خانواده گفت: به طور طبیعی تمایل و علاقه بانوان به استقلال اقتصادی در چهارچوب تعیین و صحیح، مسئله ای برای آنان ایجاد نمی نماید. اما تأیید و مردود بودن استقلال و اشتغال زنان به دو وجه اساسی، ارزشی و واقعیت جامعه باز می شود. از لحاظ ارزشی نه تنها در نگاه اسلامی و دینی بلکه در نگاه انسانی، قطعا شایسته نیست که دختران در هر شرایطی، به هر شغلی گرایش پیدا نمایند. امر مردودی که دختران جوان صرفاً برای کسب درآمد، خود را به سمت مشاغل کاذب سوق می دهند. چراکه امنیت ضعیف محیط اشتغال، قرارداد های سفید و بدون قید و بند، استفاده های ابزاری و روابطی که زندگی دختران را تباه می نماید، در آن ها بسیار پر رنگ است.

وی ادامه داد: اما واقعیت جامعه را نیز باید در نظر گرفت. از طرفی باید متناسب با احتیاج شغلی بانوان در جامعه، آسیب های شغلی شناسایی شده و علل گرایش دختران به مشاغل نیز مورد آنالیز قرار گیرد. درواقع دانشجویان باید از توانایی و مهارت های خود استفاده نمایند و از همین رو؛ سیاست گزاران باید مشاغل دانشجویی و محیط فرهنگی ایجاد نموده و بازارکار برای دانشجویان دختر باید به سمت مشاغل سالم پیش برود. چراکه گرایش به تحصیل و استقلال اقتصادی، احتیاجی اساسی و مسئله ای است که سرکوب شدن آن در ذهن و زندگی دختران تقریباً غیرممکن خواهد بود. همچنین تأثیر فضای مجازی، رسانه و خوداتکایی دختران، روز به روز بر این احتیاج دامن می زند. پس اگر احتیاج ها به افراد و جامعه فهم شود و مشاغل سالم با نظارت صحیح ایجاد شود، آسیب ها نیز به حداقل خواهد رسید.

جامعه متناسب با تحولات ارزشی دختران، چاره اندیشی کند!

کاردوانی گفت: نیرو های فکری مختلفی در اجتماع وجود دارد که جامعه و خانواده های ایرانی و اسلامی نیز از لحاظ فکری و فرهنگی سبک زندگی بسیار متنوع ای دارند. در کل نمی توان گفت خانواده ها، هر شرایط و محیطی را برای اشتغال دختران می پذیرند، چراکه همچنان غیرت ایرانی در خانواده ها از جانب همسران و پدران وجود دارد و آنان نیز برنمی تابند که بانوان در شرایط نا سالم مشغول به کار باشند. مسئله ای که در ازدواج، اشتغال و سبک زندگی افراد بسیار نمایان است. همچنین قانون در کشور از این موارد حمایت می نماید و ماده قانونی نیز متناسب با آن وجود دارد که شغل بانوان باید در چهارچوب شرع و عرف باشد.

اما نکته حائز اهمیت این است که، اکنون مقاومت دختران در برابر بسیاری از مسائل نیز بالا رفته و می بینیم که تحولات ارزشی دختران به تدریج بر ارزش های سنتی و مذهبی خانواده ایرانی حاکم می شود. دیدگاه هایی که در مورد ازدواج کاملاً نمایان است و دختران به ازدواج نکردن یا دیر ازدواج کردن روی می آورند. همچنین در صورتی که تصمیم به ازدواج دارند شرط صددرصدی اشغال را مطرح می نمایند که در بازار کار آشفته امروزی ممکن است برروی خانواده، تشکیل زندگی و فرزندآوری وی تأثیر بشدت منفی بگذارد. نکاتی که باید جامعه برای آن در پی راه چاره و چاره اندیشی باشد، چراکه اثرات جبران ناپذیری به همراه خواهد داشت.

همچنین اضافه نمود: اما از طرفی؛ بحث استقلال اقتصادی و فردی دختران در خانه پدری نیز بسیار مطرح است. در گذشته؛ دختران تا دهه 60 و در شرایط خاصی همچون ازدواج از خانه و خانواده خود جدا می شدند، اما اکنون مکرر؛ حتی در مناطق مذهبی یا شهر های کوچک از خانواده ها جدا می شود و زندگی مستقلی را به تنهایی برای خود بنا می نماید.

در نهایت سن ازدواج بالا رفته و با بحران تجرد قطعی و ازدواج روبرو می شویم. همچنین مشکل جوانی خانواده ها، جمعیت، طلاق و... جامعه را تهدید می نماید و فروپاشی خانواده ها بسیار سریع اتفاق می افتد.

وی تأکید می نماید بحث اشتغال و استقلال اقتصادی دختران را نباید تک بعدی دید، چراکه می تواند آسیب ها و فرصت هایی را ایجاد کند و نگرش تخصصی و کارشناسانه تری را باید برای آن در نظر گرفت.

پژوهشگر حوزه زن و خانواده در نهایت تأکید می نماید که جامعه باید فرصت و زیر ساخت های مناسب را برای فعالیت دختران جوان ایجاد کند. مسئله ای که به لحاظ فرهنگی در دانشگاه ها بسیار ضعیف، اما بسیار جای کار دارد که می تواند برای دختران تا حد زیادی مناسب باشد. همچنین دانشگاه ها باید بتوانند سیستم ها، انجمن های فرهنگی و شغل های پاره وقتی را ایجاد نمایند که فضای تربیتی و اقتصادی برای دختران جوان به وجود بیاید. از این رو؛ احتیاج های دختران شناسایی شده و این احتیاج ها، با استفاده از ظرفیت ها و در یک محیط منعطف آموزشی بر طرف می شود. متأسفانه در مورد دختران جوان برنامه و آسیب شناسی ها به صورت حداقلی رخ داده است و این مسئله باید دغدغه سیاست گزاران باشد. بی توجهی که باعث شده امروزه شاهد آسیب هایی در اجتماع باشیم. بحرانی که حل نمی شود مگر با داشتن جهت و برنامه صحیح که بتواند در سطح جامعه و در بین جوانان حاکم شود.

منبع: خبرگزاری دانشجو