پارک ملی کویر؛ جاذبه حیرت انگیز سمنان - وبگردی طفره

به گزارش وبگردی طفره، حتماً با شنیدن نام پارک ملی کویر تصاویری از کویر و منطقه ها بیابانی در خیال شما نقش می بندد. اما این تضمین را به شما می دهیم که بازدید از این پارک بیابانی و درعین حال دارای رویش های متنوع و فراوان و گونه های کمیاب حیوانات تصوراتتان را کاملاً برهم زده و شما را به وجد می آورد.

می توان گفت تقریباً 60 درصد از مساحت کل کشور را منطقه ها بیابانی و خشک در برگرفته است. در تصور خیلی ها زمین های سرسبز و وجود مراتع و گیاهان، نمادی از حیات در طبیعت هستند. درحالی که برخلاف تصور عامه مردم اگر نگاه و سیر و سفری به منطقه ها کویری داشته باشیم متوجه زندگی و جنب و جوش شبانه روزی در آن خواهیم شد.

بیابان گردی تنها یک سرگرمی نیست. گشت وگذاری هیجان انگیز و تأمل برانگیز برای علاقه مندان به آرامش و تفکر است.

هدف شما از طبیعت گردی هرچه که باشد، از دیدن گونه های نادر تا دیدنی مکان های بکر و دست نخورده کویر، همیشه چیزی برای ارائه به شما دارد.

ایران بهشت گردشگران است در سراسر کشور عزیزمان چیزهایی برای دیدن و لذت بردن وجود دارد. بسیار خوشحالیم که قسمت های وسیعی از دشت ها و بیابان ها و دیگر منطقه ها طبیعی به صورت رسمی جز منطقه ها حفاظت شده درآمده اند و از آن ها نگهداری و حراست می گردد.

پارک ملی کویر کجاست؟

پارک ملی کویر بزرگ ترین و قدیمی ترین منطقه اکولوژی تحت حفاظت در ایران است. بخش بزرگ مسافت این منطقه که به دلیل حیات جانوری متنوع خود در گذشته به آفریقای کوچک مشهور بوده، در شهرستان گرمسار واقع شده است و جزء جاهای دیدنی سمنان محسوب می گردد.

سایر بخش های آن نیز در استان های تهران، قم و اصفهان قرار گرفته است. این پارک شبه جزیره ای بین دریاچه نمک کویر، ریگ کویر مرکزی و کویر گرمسار است که هزار هکتار مسافت دارد. در سال 1361 با توجه به شرایط مالی، اجتماعی و امکانات موجود این منطقه به دو بخش عمده تقسیم شد. 420 هزار هکتار آن پارک ملی را تشکیل می دهد که شامل سیاه کوه، نخجیر، سفیدآب و تمامی ارتفاعات و تپه ماهورها و دشت های مجاور آن است.

مدیریت این بخش را، اداره کل حفاظت محیط زیست استان سمنان بر عهده دارد و 250 هزار هکتار آن منطقه حفاظت شده شامل دشت های مکوش، سیاه پرده، پرده زرده، ارتفاعات دوازده امام و نره خر کوه می گردد. مدیریت این قسمت نیز بر عهده اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران است. پارک ملی کویر تنها پارک ملی ایران محسوب می گردد که فاقد هر گونه سکونتگاه انسانی است و چرای دام در این منطقه مجاز نیست.

تهدیدات منطقه

دو تهدید جدی این منطقه دست نخورده را دچار دگرگونی و تهدید می نماید که مهم ترین آن ها برگزاری مانورها، انفجارها و دیگر فعالیت های نیروی انتظامی است که امنیت اکوسیستم را با خطر جدی روبرو نموده است. خشک سالی بزرگ سال های 1393 که تا سال 1395 ادامه یافت خسارات و لطمه های فجیع و جبران ناشدنی را به پارک ملی کویر وارد کرد که آثار این آسیب ها هنوز هم بر پیکره این منطقه حفاظت شده مشهود است. خشک سالی و کمبود آب عمده، حیات وحش این منطقه را در پی این مایع حیاتی و دستیابی به علوفه برای ادامه زندگی به سمت منطقه ها آزاد در استان اصفهان کشاند. این کوچ اجباری به قیمت نابودی شان تمام شد. به دلیل عدم حفاظت در منطقه ها آزاد بیشتر وحوش غیرقانونی شکار شدند و هرگز به زادگاهشان بازنگشتند.

گونه های جانوری و گیاهی منطقه

همان طور که گفته شد پارک ملی کویر در گذشته زیستگاه جانوران متنوعی بوده است. اگرچه امروزه گونه های جانوری آن تا حد زیادی کاسته شده اند، اما هنوز بسیاری از گونه های گیاهی و تقریباً تمامی انواع حیوانات بیابانی را در خود جای داده است و یکی از 9 ذخیره گاه زیست کره در ایران به شمار می رود.

پستانداران، خزندگان و پرندگان گونه های شناخته شده در این منطقه هستند. 34 گونه پستاندار، 155 گونه پرنده و 34 گونه خزنده حیات وحش پارک را تشکیل می دهند.

اقلیم منطقه پارک ملی کویر

آب و هوای پارک ملی کویر تحت تأثیر اقلیم دشت کویر و دریاچه نمک قرار گرفته و خشک و بیابانی است. سالانه 150 میلی متر بارش در این منطقه رخ می دهد که شدت این بارش ها اغلب در ماه های آبان تا اردیبهشت ماه صورت می گیرد. اوج گرمای کویر نیز از اوایل خرداد شروع و تا اواخر خرداد ادامه دارد. بنابراین توصیه می گردد که در اوایل بهار و فصل پاییز برای خرید بلیط هواپیما چارتر و سفر به این منطقه اقدام کنید تا از گرمای طاقت فرسای این منطقه در امان بمانید.

یوزپلنگ آسیایی، پلنگ ایرانی، گرگ، کفتار، گربه شنی روباه قرمز، روباه شنی، جبیر، شغال و سیاه گوش از پستانداران و کبک، تیهو، زاغ بور، انواع گنجشک، هوبره، سهره، چکاوک و پرستو، انواع پرندگان شکاری از جمله عقاب طلایی، سنقر، سارگپه، شاهین، بحری و دلیجه و پرندگان مهاجر مانند فلامینگو، آنقوت، خوتکا و انواع غاز و مرغابی جز پرندگان این منطقه محسوب می شوند.

شاخص ترین گونه جانوری منطقه، یوز ایرانی است. پارک ملی به دلیل بارش بالا زیستگاه مناسب یوزپلنگ ها محسوب می گردد.

گله های بزرگ گورخر ایرانی و آهوی گواتردار از جمله گونه های منقرض شده یا در حال انقراض این پارک هستند. البته جبیر نوعی غزال کوچک تر از آهو بیش ترین جمعیت را در این منطقه دارند. در آخرین سال های دهه 1350 حدود 800 رأس گورخر در این پارک می زیستند که تنها در طول 5 سال از بین رفتند و منقرض شدند.

علاوه بر گونه های جانوری 355 گونه گیاهی نیز شناسایی شده است. از ویژگی های بیشتر گیاهان این منطقه می توان به برگ های کوچک و خاردار آن ها اشاره نمود. این گیاهان سازگاری بسیار بالایی با گرما و خشکی دارند و به راحتی می توانند در خشکی کویر و خاک شور آنجا رشد نمایند.

پارک ملی کویر شامل چشمه ها و رودهایی است از جمله چشمه سفیدآب در نزدیکی محیط بانی سفیدآب، چشمه آبشار نمکی در نزدیکی ملک آباد و چشمه سیاه کوه در نزدیکی محیط بانی سیاه کوه، چشمه نخجبیر، چشمه لکاب، چشمه طلحه، چشمه میش مست، چشمه پیغمبر، چشمه گنداب، چشمه شکر آب، چشمه شاعی و چشمه عین الرشید.

بعلاوه دریاچه نمک تنها دریاچه اطراف این پارک با حالت مثلثی شکل و مساحت 2500 کیلومتری است که مرز غربی پارک ملی کویر را تشکیل می دهد. همان طور که از نام این دریاچه پیداست آب بسیار شوری دارد و زیستگاه هیچ نوع جاندار آبزی نیست. این دریاچه به وسیله باتلاق های متعددی احاطه شده و زمستان ها میزبان انواعی از پرندگان مهاجر آبزی است.

یکی از رودخانه های مهم منطقه رودخانه بند علی خان است که از کوه خرسنگ چشمه می گیرد. البته در سال های اخیر به دلیل سرازیر شدن فاضلاب های کارخانه ها به این رودخانه دیگر زیستگاه پرندگان به شمار نمی رود و سرسبز نیست.

دیگر رودخانه پارک کویر رودخانه قره چای است که از کوه های راسوند سرچشمه گرفته و به دریاچه نمک می ریزد.

از دشت های این منطقه هم می توان دشت شکر آب، دشت چخماقیه و دشت سینه ریگی را نام برد.

از کوه های منطقه نیز می توان به سیاه کوه، ملک آباد و کوه چشمه کریم اشاره نمود.

جاذبه های گردشگری پارک ملی کویر

موقعیت جغرافیایی پارک کویر در نزدیکی مرکز کشور، گونه های متنوع جانوری و گیاهی و موارد دیگری باعث شده گردشگران زیادی هرساله با خرید بلیط قطار تهران سمنان قصد بازدید از این منطقه شگفت انگیز را داشته باشند.

پارک کویر از نظر جاذبه گردشگری به دو بخش طبیعی و تاریخی تقسیم شده که می توان از جاذبه های تاریخی آن به جاده سنگفرش اشاره نمود با عبور از این جاده می توانید از میان زمین های باتلاقی و شوره زار ها گذر کنید.

و حالا به دیگر دیدنی های شهر گرمسار می رسیم. کاروانسراهای متعددی در این شهر یافت می گردد از جمله کاروانسرای شاه عباسی به نام قصر بهرام کاروانسرای عین الرشید، سفیدآب، لکاب و آبراهی با سازه سنگی و منحصربه فرد به نام سیه کوه که تأمین نماینده آب مورد احتیاج قصر بهرام و اهالی آن بوده بقایای بازمانده از ساختمان حرمسرا و آب انبار قیلوقه را نیز می توان از دیگر آثار و جاذبه های تاریخی این شهر به حساب آورد.

تنگ ظلمات در جنوب شرقی پارک ملی کویر یکی از جاذبه های ناشناخته این منطقه محسوب می گردد که بازدید از آن خالی از لطف نیست. تنگی که طی سال ها فرسایش بر اثر آب و باد به وجود آمده است. این تنگ جهتی شمالی جنوبی دارد و مسافت آن حدود دو کیلومتر است و در انتهای مسیری که از ارتفاعات شیطان کوه و کوه دمدر پارک ملی سرچشمه گرفته، تشکیل شده است. ارتفاع دیواره های تنگه در قسمت شمالی کوتاه تر و هر چه به سمت جنوب حرکت کنیم ارتفاع آن بیش تر می گردد. در برخی از نقاط تا حدود 30 متر قابل دیدن است. در این تنگه برخلاف نامش از دیدنی سنگ ها و رنگ های اعجاب انگیزشان شگفت زده خواهید شد.

جالب است بدانید در ایالات آمریکا تنگه ای شبیه به تنگه ظلمات وجود دارد با نام آنلوپ کانیون.

سیلاب ها آثاری زیبا بر دیواره این تنگه از خود به جا گذاشته اند. این منطقه یکی از منطقه ها حساس پارک ملی به شمار میرود و بازدید از آن به کسب مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست احتیاج دارد.

به یاد داشته باشید این تنگه تنها یکی از آثار زیبای طبیعت در این پارک بزرگ کویری است که اگر حوصله و وقت کافی برای بازدید از این پارک اختصاص دهید با دیدنی های زیادی روبرو خواهید شد.

روش دسترسی به پارک ملی کویر

اگرچه این منطقه عاری از هرگونه سکونتگاه و فعالیت انسانی است، اما به وسیله راه هایی امکان ورود به این پارک شگفت انگیز محیا شده تا علاقه مندان بتوانند به راحتی بازدید خود را انجام دهند.

یکی از ویژگی های لازم برای سفری راحت مسیریابی و داشتن راهنما است.

مسیر اول: مسیر نخست مناسب ترین مسیر برای شما است. ورودی منطقه به وسیله راه آسفالت ورامین پیشوا است که تا نزدیکی ایستگاه راه آهن ابردژ ادامه دارد، سپس از مسیر اصلی جاده شنی قلعه بلند، عسگرآباد، حصارگلی به پاسگاه حصار بانی مبارکیه خواهد رسید. راهتان را ادامه دهید تا جایی که پارک ملی کویر در دیدتان قرار بگیرد.

مسیر دوم: از شهرستان گرمسار به سمت جنوب شروع می گردد، سپس جاده معروف سنگفرش را پشت سر بگذارید تا به محیط بانی سیاه کوه برسید.

مسیر سوم: شروع این مسیر کاروانسرای مرنجاب در نقطه شمالی بیابان بندریگ و جنوب دریاچه نمک آران و بیدگل است که طی مسافت 50 کیلومتر به محیط بانی سفید آب که به معنی سرانجام مسیر است می رسید.

آخرین مسیر اصلی: آخرین مسیر از سمت جنوب پارک ملی از کاشان، آران، مرنجاب به سمت پاسگاه محیط بانی سفید آب نرسیده به بند علی خان به وسیله جاده ورامین، جوادآباد، چرمشهر است که به محیط بانی فصلی بندعلی خان ختم می گردد.

مسیرهای دیگری برای ورود به منطقه وجود دارند که گذر از آن ها بدون راهنما بسیار خطرناک است و توصیه نمی گردد.

دانستنی های مفید درباره پارک ملی کویر

کوه های رنگی، تنگ ظلمات، دره فسیل ها و کاروانسراها مهم ترین بخش هایی هستند که نباید بازدید از آن ها را فراموش کنید.

مدت زمانی که برای بازدید از منطقه به آن احتیاج دارید یک شب است که با توجه به شرایط جوی پیشنهاد می گردد در فصول بهار و پاییز که برترین زمان سفر به این منطقه هستند از پارک بازدید کنید.

حفاظت و کنترل کل این منطقه را حدود 20 محیط بان بر عهده دارند که در واقع به هر 33 هزار 500 هکتار سرکشی می نمایند.

عکاسی و پیاده روی از سرگرمیات ساده اما لذت بخش بیابان گردی به حساب می آیند.

ورودی پارک ملی هزینه داشته و در محل ایستگاه نگهبانی دریافت می گردد.

در خارج از محدوده قصر بهرام یعنی محدوده سیاه کوه پارک ملی اجازه اقامت ندارید.

اگر دانشجو یا دانش آموز هستید با ارائه معرفی نامه از مراکز آموزشی می توانید به صورت نیم بها وارد این پارک کویری زیبا شوید.

در سفرهای کویری باید مراقب خطرات و حیوانات گزنده مانند عقرب ها باشید و به جای نابود کردنشان از آن ها دوری کنید.

لوازم مورداحتیاج برای سفر به پارک ملی کویر

برای شروع یک سفر داغ و بیابانی ضروری است وسایلی را با خود به همراه داشته باشید. البته باید به این نکته توجه داشته باشید که هرگز بدون تجهیزات و مربی حرفه ای و کاربلد به منطقه ها صحرایی وارد نشوید.

قبل از هر چیز آب کافی همراه خود داشته باشید.

کلاه، عینک آفتابی، کفش کوه نوردی، کرم ضد آفتاب و پلاستیک زباله هم بی شک لازمتان خواهد شد.

جعبه یاری های اولیه یکی از ضروریات این سفر است. جهت سهولت رفت و آمد از خودرو های مناسب صحرا بهره ببرید. در سال های اخیر رانندگی خارج از جاده یا آفرود محبوبیت بسیاری یافته و به همین خاطر محدوده پارک ملی کویر مکان مناسبی برای علاقه مندان ماشین سواری شده است. داشتن بنزین کافی، لاستیک زاپاس و لوازم یدکی را نباید فراموش کنید. مواد خوراکی به اندازه کافی همراه داشته باشید. بهتر است برای سفر های کویری رزرو تور مسافرتی را اولویت قرار دهید تا بتوانید علاوه بر لذت بردن از سفر از کاروانسراهای بین راه همانند کاروانسرای دیرگچین، قصر بهرام، تپه های مریخی و دیگر فضاهای دیدنی پارک ملی بهره مند شوید.